آرامش خدایی

غسل جمعه
غُسل جمعه از مهم‌ترین غسل‌های مستحبی است که در روز جمعه به جا می‌آورند. پیامبر اکرم(ص) در اهمیت آن می‌فرماید: «هیچگاه غسل جمعه را ترک نکن، هر چند ناچار باشی از پول غذا و خوراک خود صرفه‌جویی کرده و برای غسل خرج کنی؛ چراکه غسل جمعه یکی از بزرگ‌ترین و برترین کارهای مستحب است.»
وقت انجام آن از اذان صبح جمعه تا ظهر[1] است. می‌توان قضای آن را بعد از ظهر جمعه یا شنبه نیز انجام داد. به فتوای اکثر مراجع تقلید با این غسل نمی‌توان نماز خواند و باید وضو گرفت.
ارزش غسل جمعه
به فتوای اکثر فقیهان شیعه، غسل جمعه مستحب مؤکد است[2] و حتی برخی فقیهان در قرون گذشته آن را واجب دانسته‌اند.[3] پیامبر اکرم(ص) در اهمیت غسل روز جمعه به حضرت علی(ع) فرموده است: «هیچگاه غسل جمعه را ترک نکن، هر چند ناچار باشی از پول غذا و خوراک خود صرفه جویی کرده و برای غسل خرج کنی؛ زیرا غسل جمعه یکی از بزرگ‌ترین و برترین کارهای مستحب است.»[4] و امیرالمؤمنین علی(ع) هرگاه می‌خواست کسی را سرزنش کند می‌فرمود: «تو حتّی از کسی که غسل روز جمعه را ترک می‌کند ناتوان‌تری.»[5]
امام صادق(ع) فرمود: غسل جمعه، پاکیزگی و کفاره است از گناهان، از جمعه تا جمعه دیگر.[6] مشهور است که اگر کسی چهل هفته غسل جمعه را ترک نکند بدنش در قبر سالم می‌ماند ولی روایتی مبنی بر این مطلب وجود ندارد.[7]
وقت و کیفیت غسل جمعه
وقت غسل جمعه از اذان صبح روز جمعه تا ظهر است[8] و بهتر است نزدیک ظهر آن را به جا آورند.[9] اگر کسی احتمال می‌دهد در روز جمعه دسترسی به آب ندارد می‌تواند روز پنج شنبه غسل کند.[10]
چنانچه غسل جمعه را تا اذان ظهر روز جمعه انجام ندهد، می‌تواند قضای آن را پس از زوال خورشید (بعد از ظهر) و روز شنبه به جا آورد. برخی گفته‌اند: اگر غسل جمعه پس از زوال روز جمعه انجام شود، احتیاط آن است که فرد آن را بدون نیتِ ادا و قضا به جا آورد.[11]
کیفیت انجام غسل جمعه همانند دیگر غسلها است. یعنی به دو گونه ترتیبی و ارتماسی انجام می‌شود.[12]
جایگزینی غسل جمعه به جای وضو
به فتوای اکثر مراجع تقلید غسل جمعه از وضو کفایت نمی‌کند و برای نماز باید وضو گرفته شود.[13][14]
چنانچه پس از غسل جمعه، حَدَثی (چیزهایی که وضو یا غسل را باطل می‌کند) ایجاد شود، نیازی به تکرار غسل نیست و اعاده حتی مستحب نیز نمی‌باشد.[15]
دعای غسل جمعه
مستحب است هنگام غسل جمعه این دعا خوانده شود: «أشْهَدُ أنْ لا إِلهَ إلاَّ اللهُ وَحْدَهُ لا شَریک لَهُ وَأنَّ مُحَمَّداً عَبْدُه وَرَسوُلُه. اَلّلهُمَّ صَلِّ عَلی مُحَمَّد وَآلِ مُحَمَّد وَاجْعَلْنی مِنَ التَّوَّابینَ وَاجْعِلْنی مِنَ الْمُتَطَهِّرین: گواهی می‌دهم که خدایی جز ذات یگانه پروردگار بی‌همتا نیست و گواهی می‌دهم که محمد بنده (خاص) او و پیغامبر اوست. بار خدایا درود فرست بر محمد(ص) و آل محمد و مرا از توبه کنندگان و پاکان قرار ده».[16]
پانویس
آیات عظام امام خمینی، رهبری، مکارم، بهجت، وحید، خوئی تا ظهر و آیت الله سیستانی تا غروب
المعتبر 1/ 353 ؛ تذکرة الفقهاء 2/ 137 138 ؛ علامه حلی، مختلف الشیعة، ج1، ص318 319.
الهدایة، ص102؛ المقنع، ص144.
مجلسی، بحار الأنوار، ج78، ص129.
علل الشرایع، ج2، ص285.
من لا یحضره الفقیه، ج1، ص112.
پایگاه اطلاع رسانی حدیث شیعه
کفایة الاحکام، ج1، ص38؛ جواهر الکلام، ج5، ص7 8.
جواهر الکلام، ج5، ص13.
جواهر الکلام، ج5، ص15.
مصباح الفقیه، ج6، ص14؛ العروة الوثقی، ج2، ص143.
مسئله 530
آیات عظام سیستانی، مکارم، خوئی، تبریزی، وحید : با این غسل می‌شود نماز خواند، ولی مستحب است وضو هم بگیرد
مختلف الشیعة، ج1، ص339.
العروة الوثقی، ج2، ص147؛ موسوعة الخوئی، ج10، ص34.

العروة الوثقی، ج2، ص145.

منابع

تحریر الاحکام، علامه حلی، مؤسسة الامام الصادق(ع)، قم
الحدائق الناضرة، یوسف بحرانی، مؤسسة النشر الاسلامی، قم
جواهر الکلام، محمد حسن نجفی،‌ دار احیاء التراث، بیروت
ریاض المسائل، سید علی طباطبایی، مؤسسة النشر الاسلامی، قم
العروة الوثقی، سید محمد کاظم طباطبایی یزدی، مؤسسة النشر الاسلامی، قم
غنیة النزوع، سید حمزة بن علی بن زهرة الحلبی، مؤسسة الامام الصادق(ع)، قم
المختصر النافع، محقق حلی، دارالاضواء، بیروت
مختلف الشیعة، علامه حلی، مکتب الاعلام الاسلامی، قم
مدارک الاحکام، سید محمد بن علی موسوی عاملی، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، قم
مستمسک العروة، سید محسن طباطبایی حکیم،‌ دار احیاء التراث العربی، بیروت
مستند الشیعة، احمد بن محمد مهدی نراقی، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، مشهد
مصباح الفقیه، آغا رضا بن محمد هادی همدانی، مؤسسة النشر الاسلامی
مصباح الهدی، محمدتقی آملی، فردوسی طهران
من لا یحضره الفقیه، شیخ صدوق، دفتر انتشارات اسلامی، قم
موسوعة الخوئی، سید ابوالقاسم خویی، مؤسسة الخویی الاسلامیة
مهذب الاحکام، سید عبدالاعلی سبزواری، مؤسسة المنار، قم
النهایة، محمد بن الحسن الطوسی،‌ دار الکتاب العربی، بیروت