تفکر نقادانه
ما در جهانی زندگی میکنیم که در آن اطلاعات نقش مهمی دارند. چون بعضی از این اخبار و اطلاعات سالم و صحیح و بعضی دیگر ناسالم و غلط هستند، به همین دلیل بشر در این زمان بیشتر از هر زمان دیگری نیاز به تفکر دارد تا بتواند این اطلاعات را بررسی و براساس اطلاعات سالم عمل کند. امروزه، مهارتهای تفکر، لازمه زندگی در جهانی است که همیشه در حال تغییر و تحول است. منظور از مهارتهای تفکر، مجموعه مهارتهایی است که بر فرآیندهای ذهنی فرد تسلط دارند.
در گذشته این گونه تصور میشد که مهارتهای تفکر، استعدادی ژنتیکی و خدادادی است، امروزه کاملاً این نظریه رد شده است. دو مهارت مهم تفکر که قابل آموزش و یادگیری هستند، مهارت تفکر نقادانه و خلاقاند.
تفکر نقادانه
تفکر نقادانه، تفکری است که در جستجوی شواهد، دلایل و مدارک برای یک قضاوت و نتیجهگیری است. این مهارت افراد را قادر میسازد تا در برخورد با ارزشها، فشار گروه و رسانههای گروهی مقاومت کنند و از آسیبهای ناشی از آن در امان بمانند. منظور از نقد یا نقاد بودن یعنی ارزیابی، بررسی، سنجیدن و مطالعه کردن، نه انتقاد و عیبجویی کردن، یعنی هر حرف و صحبتی را بدون فکر قبول نکنیم بلکه آن گفته را ارزیابی و بررسی کنیم که آیا درست است یا نه. نکته مهم در این تفکر آن است که فرد باید بتواند واقعیتها را از فکر، حدسیات و ذهنیات جدا کند. ضعف در این مهارتها میتواند افراد را به بیماریهای مختلف جسمانی و روانی دچار کند. برای انجام بهتر تفکر نقادانه اصولی را باید رعایت کرد:
1ـ به پیشنهادها و درخواستهایی که به شما میشود، خوب توجه و دقت کنید. به خود فرصت اندیشیدن بدهید و فوری عمل نکنید.
2ـ در مورد آن چه که برای شما مشخص نیست، بپرسید.
3ـ افکار، عقاید، تفاسیر و فرضیههای دیگران را نیز در نظر بگیرید و به حقایق پنهان توجه زیادی داشته باشید.
4ـ افکار و اهداف دیگر را ارزیابی کنید (چرا این پیشنهاد را به من میدهد).
5 ـ در جستجوی دلایل و مدارکی باشید که تأیید کننده یا تکذیب کننده حرف طرف مقابل باشد.
6 ـ سعی کنید انعطافپذیر باشید و به یک فکر یا ایده چسبندگی پیدا نکنید.